తెలుగు భాష చరిత్ర ఎంతో వైభవంగా, విశాలంగా ఉంది. ఇది దక్షిణ భారతదేశంలో ప్రధానంగా మాట్లాడే భాషగా, ఆంధ్రప్రదేశ్ మరియు తెలంగాణ రాష్ట్రాలలో ప్రధాన భాషగా ఉంది. తెలుగు భాష యొక్క చరిత్రను అనేక దశల్లో విభజించి చూడవచ్చు.
ప్రాచీన కాలం (క్రీ.పూ 400 – క్రీ.శ. 500):
- శాసనాలు (Inscriptions):
- తెలుగు భాష మొదటగా ప్రాచీన శాసనాలలో కనిపిస్తుంది. క్రీ.పూ 400 – క్రీ.శ. 1000 మధ్యకాలం నందు రాయబడిన శాసనాలలో తెలుగు భాష మొదటి సారిగా కనిపిస్తుంది.
- ముఖ్యంగా, కృష్ణా జిల్లా లోని భట్టిప్రోలు శాసనం (భట్టిప్రోలు బ్రాహ్మి లిపి) క్రీ.పూ 3వ శతాబ్దం నాటిది.
- సంస్కృతం ప్రభావం:
- ఈ కాలంలో తెలుగు భాష మీద సంస్కృతం ప్రభావం ఎక్కువగా ఉంది. సంస్కృత పదాలు, వ్యాకరణం తెలుగు భాషలో ప్రవేశించాయి.
మధ్య కాలం (క్రీ.శ. 500 – 1100):
- ఆదికవి నన్నయ (Adikavi Nannaya):
- ఈ కాలంలో మొదటి సారిగా తెలుగు కవిత్వం ప్రస్ఫుటించింది. నన్నయ భట్టారకుడు మహాభారతం అనువాదం మొదలుపెట్టాడు.
- నన్నయ త్రయం (Nannaya Thrayam) లో నన్నయ, తిక్కన, ఎర్రన కలసి తెలుగు మహాభారతాన్ని పూర్తి చేశారు.
- కవులు మరియు రచనలు:
- ఈ కాలంలో తెలుగు సాహిత్యం ప్రధానంగా ధార్మిక, పురాణ, కావ్య రచనలు గలిగింది.
- నన్నయ, తిక్కన, ఎర్రన వంటి కవులు, రచయితలు ప్రధాన పాత్ర వహించారు.
శాసనకాలం (1100 – 1600):
- శ్రీనాథ (Srinatha):
- ఈ కాలంలో శ్రీనాథ కవిత్వం చాలా ప్రసిద్ధి చెందింది. ఆయన “శృంగార నైషధం” వంటి ప్రబంధాలను రాశారు.
- అన్నమయ్య (Annamayya):
- అన్నమయ్య సంకీర్తనలు ఎంతో ప్రసిద్ధి. వేంకటేశ్వర స్వామిని గూర్చి రచించిన అనేక కీర్తనలు ఈ కాలంలో పాడబడేవి.
- కృష్ణదేవరాయలు (Krishnadevaraya):
- విజయనగర సామ్రాజ్యం కాలంలో తెలుగు సాహిత్యం మహానుభావంగా ఉండేది.
- కృష్ణదేవరాయలు స్వయంగా “ఆముక్తమాల్యద” అనే ప్రబంధాన్ని రాశారు.
ఆధునిక కాలం (1600 – 1900):
- వేమన (Vemana):
- వేమన శతకాలు నైతికత, సామాజిక అంశాలను ప్రతిపాదించే కవితలు.
- వేమన భాషా సౌందర్యంతో సహజమైన, అందరికీ అర్థమయ్యేలా ఉండేవి.
- కూచిమాంబ (Kuchimamba):
- కూచిమాంబ ధార్మిక కవితలు, వచన సాహిత్య రచనలు ప్రసిద్ధి.
20వ శతాబ్దం మరియు 21వ శతాబ్దం:
- గురజాడ అప్పారావు (Gurajada Apparao):
- మోడర్న్ తెలుగు సాహిత్య పితామహుడు.
- “కన్యాశుల్కం” అనే నాటకం ద్వారా సామాజిక విషయాలను ప్రతిపాదించాడు.
- శ్రీశ్రీ (Sri Sri):
- ప్రజలు, వారి కష్టాలు, సంఘర్షణలను ప్రతిపాదించే కవితలు రచించారు.
- చెళ్లపిళ్ళ వేంకట శాస్త్రి (Chellapilla Venkata Sastry):
- ప్రసిద్ధి చెందిన కవులు, సాహితీవేత్తలు.
ముఖ్యాంశాలు:
- భాషా వికాసం:
- తెలుగు భాష సంస్కృతం, ప్రాకృత భాషల ప్రభావం పొందింది.
- శాసనాలు, గ్రంథాలు, పురాణాల ద్వారా భాషా పరిణామం జరిగింది.
- సాహిత్య వికాసం:
- తెలుగు సాహిత్యం వివిధ కాలాల్లో, వివిధ కవుల ద్వారా మహోన్నత స్థాయికి చేరుకుంది.
- కవిత్వం, ప్రబంధం, శతకం, నాటకం వంటి అనేక రకాల సాహిత్య ప్రక్రియలు తెలుగు భాషలో వికసించాయి.
సంక్షిప్తంగా:
తెలుగు భాష అనేది ప్రపంచంలో అత్యంత పురాతన, సమృద్ధిగా ఉన్న భాషలలో ఒకటి. ఇది వివిధ దశల్లో సంస్కరణలు, పరిణామాలు పొందింది. తెలుగు భాషా చరిత్ర ప్రాచీన కాలం నుండి ఆధునిక కాలం వరకు సాహిత్యం, కళ, భాషా సరళి ద్వారా వికసించింది. తెలుగు భాషా సాహిత్యం మరియు చరిత్ర భారతీయ సాహిత్య ప్రపంచంలో ఎంతో విశిష్ట స్థానం కలిగి ఉంది.
